Szkło jest przezroczyste – dosłownie i w przenośni – i na co dzień nie zauważamy jego roli. Nie tylko chroni nas przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, ale również pozwala na stały dostęp światła widzialnego do pomieszczeń. Jest stałym elementem każdego okna, ale jest wykorzystywane również np. w produkcji mebli. Na tym możliwości jego zastosowania nie kończą się.
Historia szkła
Szkło występuje w przyrodzie pod postacią np. obsydianów czy tektytów. Najczęściej można je znaleźć w pobliżu wulkanów, które zapewniają wysoką temperaturę oraz piasek niezbędny do jego powstania. O ile znalezienie odpowiedniego surowca nie jest trudne, o tyle osiągnięcie wysokiej temperatury było przez wieki ciężkie do uzyskania, dlatego przez wiele wieków szkło postrzegane było jako materiał luksusowy.
Pliniusz Starszy, rzymski historyk, podaje, że feniccy kupcy przypadkowo wytopili szkło w ognisku, co miało stać się około 5000 lat p.n.e. Następnie sztukę jego wytwarzania opanowali mieszkańcy Mezopotamii, potem Egiptu, a udoskonalili ją Rzymianie. W pierwszych dwóch wiekach naszej ery stali się oni szklanymi potentatami. Opracowali metodę wytwarzania szkła przezroczystego – wcześniejsze produkty posiadały różne zabarwienie wynikające z dodatku minerałów zawierających żelazo czy siarkę. Upadek cesarstwa rzymskiego pociągnął za sobą upadek umiejętności produkcji szkła w Europie Zachodniej.
Potrzeba było wielu wieków, żeby ponownie osiągnąć rezultaty dorównujące rzymskim. Przez setki lat produkcja szkła była trudna technicznie, a niewielka wydajność uniemożliwiała wytwarzanie go na masową skalę. Ręcznie produkowane szkło nie było idealnie płaskie i zawierało wady, które obniżały jego właściwości. Problemy te rozwiązano dopiero w XX wieku. Opracowanie nowych sposobów pozyskiwania energii oraz metod zarządzania i produkcji przyniosło prawdziwą rewolucję na rynku szklarskim.
Rewolucja Pilkingtona
W 1913 roku belgijski technolog Emile Fourcault opracował i opatentował sposób wytwarzania szkła ciągnionego, który polegał na wyciąganiu masy szklanej z wanny przez system chłodzonych wałków. Metoda ta została rozwinięta w 1916 roku przez amerykańskiego inżyniera Gregoriusa. Metoda Pittsburgh, jak ją nazwano, pozwalała na tanią produkcję, ale jednocześnie szkło odznaczało się falistością, która zniekształcała obraz.
Przełom nastąpił w 1952 roku, kiedy to sir Alastair Pilkington opracował metodę float, która umożliwiała produkcję szkła niemal idealnie płaskiego i pozbawionego zniekształceń oraz wad optycznych. Sir Alastair Pilkington urodził się w 1920 roku, a kształcił w Sherborne School i Trinity College. Brał udział w drugiej wojnie światowej, w trakcie której służył na Krecie. Po wojnie uzyskał stopień naukowy w dziedzinie mechaniki, a w 1947 roku został oficerem technicznym w firmie braci Pilkington (zbieżność nazwisk przypadkowa).
Wytwarzali oni szkło płaskie do zastosowań w witrynach sklepowych, samochodach czy lustrach, ale metoda produkcji nie była doskonała. Choć szkło odznaczało się lepszą jakością niż to produkowane metodą Fourcault, musiało być polerowane i szlifowane. Wypływająca z pieca szklana masa była prasowana przez walce, które spłaszczały ją, ale tworzyły też nierówności i zanieczyszczenia, które trzeba było oszlifować i wypolerować.
Artykuł ukazał się na łamach Gazety Wyborczej dnia 26 kwietnia br.